جستجوی محصولات

بازگشت
محصول مورد نظر خود را جستجو کنید
سوره یوسف

حکمت هایی از سوره یوسف در روابط انسانی ۴

 

استراتژی پنهان کردن اهداف در سوره یوسف :

 

قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَىٰ إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْدًا ۖ إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوٌّ مُبِينٌ

 

«(یعقوب به فرزندش یوسف) گفت: ای پسرم! خوابت را برای برادرانت بازگو مکن که برای تو مکر و حیله‌ای به کار بندند؛ همانا شیطان برای انسان، دشمنی آشکار است.»

 

قرطبی می‌نویسد: این آیه دلالت دارد بر اینکه انسان نباید نعمت‌ها و اسرار خود را نزد هر کسی آشکار کند، خصوصاً در برابر کسانی که از آنها بیم حسد و بدخواهی می‌رود.

 

وی از حدیث پیامبر ﷺ یاد می‌کند:

«استعينوا على إنجاحِ الحوائجِ بالكتمانِ، فإنَّ كلَّ ذي نعمةٍ محسودٌ»

 

«برای رسیدن به حاجت‌هایتان از پنهان‌کاری کمک بگیرید، چراکه هر صاحب نعمتی مورد حسد قرار می‌گیرد.»

 

پس این آیه به نوعی پایه‌ی همین دستور نبوی است.

اما شاید فکر کنیم این قانون و نصیحتی که خداوند به وسیله ی یوسف (ع) میخواهد به ما بفهماند ، با فرموده اش در سوره ی ضحی :

 

سوره ضحی، آیه ۱۱: «وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ»

 

که دستور به اظهار نعمت داده می‌شود، در تناقض است :

ابن کثیر در تفسیر سوره ضحی می‌گوید:

> «أی اذكر ما أنعم الله به علیک من النبوة وغیرها، واشکره علی ذلک وحدّث به فی وجهه المشروع»

(یعنی: مقصود آن است که آنچه خداوند از نعمت‌های نبوت و دیگر نعمات به تو داده، یاد کن و شکر گزار،

و آن را در جای درست بازگو کن.)

 

علما میگویند :

اگر گفتن باعث برانگیخته شدن حسادت، دشمنی یا ضرر شود، کتمان بهتر است.

ولی اگر گفتن سبب تقویت ایمان، شکر خدا، یا دعوت به خیر باشد، اظهار آن پسندیده است.

 

به هر طریق در اینجا در موقعیت یوسف علیه السلام قرار است حکمت کتمان را بفهمیم.

 

پیامبر اکرم ﷺ فرمود:

«الْعَيْنُ حَقٌّ، وَلَوْ كَانَ شَيْءٌ سَابَقَ الْقَدَرَ لَسَبَقَتْهُ الْعَيْنُ.»

 

«چشم‌زخم حق است، و اگر چیزی بر تقدیر پیشی می‌گرفت، همان چشم‌زخم بود.»

 

ابن حجر میگوید :

«حکمتِ امر به کتمان این است که از چشم‌ها و حسد نمی‌توان ایمن بود؛

و وقتی کار مخفی بماند، از این آفات سالم می‌ماند.»

 

همچنین ابن قیم جوزی می گوید :

«پنهان داشتن کلید سلامت است؛

زیرا حسود اگر از نعمتی بر دیگری آگاه شود، نمی‌تواند خود را نگه دارد و زیانش یا از راه حسد یا چشم‌زخم می‌رسد.

پس شریعت کتمان را قرار داده تا انسان نیاز خود را برآورد.»

 

پژوهش‌های علوم رفتاری نیز نشان می‌دهد وقتی انسان هدف یا نیت خود را آشکار می‌کند،

مغز نوعی احساس رضایت زودرس (Premature Satisfaction)

تولید می‌کند.

یعنی فقط با گفتنِ «می‌خواهم فلان کار را بکنم» بخشی از دوپامین آزاد می‌شود،

انگار که کار انجام شده!

در نتیجه انگیزه واقعی برای پیگیری و تلاش کم می‌شود.

 

دانیل کانمن نیز در کتاب

Thinking, Fast and Slow (2011)،

توضیح می‌دهد که ذهن انسان با نشانه‌های نمادین (مثل گفتن یک هدف، نوشتن آن در شبکه اجتماعی، یا گرفتن تشویق زودهنگام) دچار توهم پیشرفت می‌شود.

 

این توهّم باعث می‌شود فرد تصور کند بخشی از راه را رفته، در حالی‌که هنوز کاری واقعی انجام نداده.

و همین امر مانع پیگیری هدف می‌شود.

 

در سایر تحقیقات مدرن در علوم رفتاری نیز به این مسئله مهم اشاره شده است ،

مطالعه‌ای در Psychological Science (2009) نشان داد:

کسانی که هدف خود را علنی می‌کنند، به طور متوسط کمتر از دیگران به آن پایبند می‌مانند.

 

به‌ویژه وقتی اطرافیان واکنش مثبت نشان دهند (مثل تبریک یا تحسین)،

ذهن فرد این واکنش را جایگزین موفقیت واقعی می‌پندارد.

 

همچنین سون‌تزو در هنر جنگ

(The Art of War)

مینویسد :

“All warfare is based on deception.”

(همه جنگ‌ها بر فریب و پوشاندن حقیقت استوارند.)

 

در فصل «برنامه‌ریزی» می‌گوید:

فرمانده خردمند نقشه‌های خود را پنهان می‌کند تا دشمن نتواند پیش‌بینی کند.

 

این اصل بعدها وارد مباحث استراتژی سازمانی و تجاری شد.

 

پس بی دلیل نیست که یعقوب علیه السلام به فرزندش یوسف این نصیحت را میکند که از خوابش برای برادرانش چیزی نگوید

زیرا جدای برانگیختن حسادت دیگران،

اگر به دنبال موفقیت در امری هستیم

بهتر آن است که قبل از انجام کسی از آن با خبر نباشد،

به خصوص این روزها که با وجود شبکه های اجتماعی ، سعی داریم ریزترین جزئیات زندگیمان را به تمام دنیا نشان دهیم.

 

جمع آوری : محمد نادری

 

منابع :

Peter Gollwitzer, Self-Completion Theory (1982, 2009)

Thinking, Fast and Slow

Psychological Science (2009)

 

error: Content is protected !!