جستجوی محصولات

بازگشت
محصول مورد نظر خود را جستجو کنید

 

قضاوت دیگران

(حکمت هایی از سوره یوسف در روابط انسانی 2)

 

در آغاز سوره یوسف، وقتی یوسف (ع) خوابش را برای پدرش تعریف می‌کند:

 

> إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ

(یوسف به پدرش گفت: ای پدر! من یازده ستاره و خورشید و ماه را دیدم که برای من سجده می‌کنند).

[یوسف/۴]

 

در تفاسیر (از جمله تفسیر قرطبی و ابن‌کثیر) آمده:

 

خورشید = مادر یوسف (یا خاله‌اش که نقش مادر داشت).

 

ماه = پدر یوسف (یعقوب ع).

 

یازده ستاره = برادران یوسف.

 

اینکه خداوند در رؤیای صادق، برادران خطاکار یوسف را به ستاره تشبیه کرده است، نشانه‌ای است از بخشش الهی و جایگاه والا پس از توبه.

 

درست است که فرزندان یعقوب خطا کردند، گناه کردند ، اما چون به اشتباهشان

پی بردند و توبه کردند ، الله از آن ها به عنوان ستاره یاد می کند.

 

کسی نمیتواند آن ها را ملامت کند ، زیرا آنها توبه کردند ، یوسف بخشیدشان و الله نیز از گناهشان گذشت ، و به همین زیبایی از آنها به عنوان ستاره یاد کرد.

 

به همین ترتیب ما هم حق نداریم هیچ کس را به خاطر گناهی که مرتکب شده یا میشود تحقیر و سرزنش کنیم‌.

 

رسول خدا (ص) می فرماید: زن فاحشه ای از امت های پیشین به خاطر آب دادن به یک سگ ، بهشتی شد.

 

ما حق نداریم زنی که فاحشه است یا مردی که مرتکب گناهی شده را به خاطر گناهش تحقیر و سرزنش کنیم ، زیرا ما پایان کار او را نمیدانیم.

مایی که از یک ثانیه بعد خو اطلاعی نداریم ، چطور میتوانیم عاقبت و سرانجام کار دیگران را قضاوت کنیم؟؟؟

شاید آنها بخشیده شوند و ما نه.

 

از پیامبر (ص) روایت است که :

روایت ابوهریره (رض):

«قال رجلٌ: واللهِ لا يغفرُ اللهُ لفلانٍ، فقال اللهُ عزَّ وجلَّ: مَن ذا الذي يتألَّى عليَّ أن لا أغفرَ لفلانٍ؟! فإنِّي قد غفرتُ له وأحبطتُ عملَك»

 

(مردی[از بنی اسرائیل] گفت: به خدا قسم! خدا فلانی را نمی‌بخشد.

خداوند عزوجل فرمود: چه کسی است که بر من سوگند می‌خورد که من نمی‌بخشم؟!

من او را آمرزیدم و عملِ تو را باطل کردم).

 

کسی نمی تواند بر الله حکم کند ، اوست که درِ رحمتش را برای بندگانش باز گذاشته است ، و ما نمی توانیم این در را بر آنان ببندیم.

در این داستان نیز فرزندان یعقوب گناه بزرگی مرتکب شدند ، اما خداوند آنها را بخشید و از آنها به عنوان ستارگانی یاد کرد.

 

النبی ﷺ فرمود:

«مَن عيَّر أخاهُ بذنبٍ لم يَمُتْ حتى يعمَلَه»

(هر کس برادرش را به گناهی سرزنش کند، نمی‌میرد مگر آنکه خودش هم همان گناه را انجام دهد).

 

این حدیث هشدار می‌دهد که عیب‌جویی و سرزنش، انسان را در معرض همان گناه قرار می‌دهد.

وقتی کسی عیب دیگران را بزرگ می‌بیند، اغلب به خاطر میل سرکوب‌شده در خودش است

حدیث نبوی همین حقیقت را بیان می‌کند: اگر عیب‌جویی کنی، به همان سمت کشیده می‌شوی.

 

در سال 1997، محققان علوم اجتماعی آزمایشات جالبی انجام دادند که با نام:

 «آزمایش فرافکنی اخلاقی – Newman, Duff & Baumeister (1997)»

 شناخته می‌شود و حقایق جالبی را درباره‌ی رفتار انسان‌ها برملا می‌کند.

آن‌ها با این سؤال شروع کردند:

 آیا وقتی افراد تلاش می‌کنند افکار منفی یا ناپسند درباره‌ی خودشان را سرکوب کنند، ممکن است ناخودآگاه این صفات را در دیگران ببینند و آن‌ها را قضاوت کنند؟ به بیان دیگر، آیا سرکوب ذهنی ویژگی‌های منفی خود می‌تواند منجر به «فرافکنی دفاعی» به دیگران شود؟

برای پاسخ به این سؤال، آن‌ها مجموعه‌ای از شش آزمایش طراحی کردند.

در یکی از این آزمایش‌ها، از شرکت‌کنندگان خواسته شد که درباره‌ی یک ویژگی منفی (مثل خودخواهی یا پرخاشگری) فکر کنند یا برعکس، سعی کنند از فکر کردن به آن پرهیز کنند. سپس از آن‌ها خواسته شد افرادی را بر اساس توصیف‌های شخصیتی ارزیابی کنند.

نتیجه چه بود؟

 افرادی که سعی کرده بودند آن ویژگی منفی را سرکوب کنند، بیشتر از دیگران تمایل داشتند آن صفت منفی را در شخصیت فردی دیگر تشخیص دهند؛ حتی اگر هیچ نشانه‌ای واقعی از آن ویژگی در فرد مورد نظر وجود نداشت.

در واقع، تلاش برای نادیده گرفتن یا پنهان کردن ویژگی‌های منفی خود، باعث شده بود این افراد بیشتر در معرض دیدن آن صفات در دیگران قرار بگیرند.

این اتفاق دقیقاً همان چیزی است که روانشناسان آن را “فرافکنی دفاعی” می‌نامند.

 

قال رسول الله ﷺ:

«يا معشرَ من آمن بلسانِه ولم يدخلِ الإيمانُ قلبَه، لا تغتابوا المسلمين، ولا تتبعوا عوراتِهم، فإنه من تتبّع عورةَ أخيه المسلم تتبّع الله عورتَه، ومن تتبّع الله عورتَه يفضَحْه ولو في جوفِ رحلِه»

 

ترجمه: ای کسانی که با زبان ایمان آورده‌اید ولی ایمان در دل‌هایتان وارد نشده است!

از مسلمانان غیبت نکنید

و در پی کشف عیوبشان نباشید.

زیرا هر کس عیب برادر مسلمانش را دنبال کند،

خداوند عیب او را دنبال می‌کند

و هرکه خدا عیبش را دنبال کند،

رسوایش می‌کند،

هرچند در کنج خانه‌اش پنهان شود.

 

اما راه حل چیست ؟؟؟

 

اسلام از طرفی دستور به امر به معروف و نهی از منکر می دهد،

از طرفی هم نباید دیگران را به خاطر گناهشان تحقیر و سرزنش کرد ،

پس قضیه، قضیه ی حساسی است

و مرز باریکی دارد.

 

راه حل اسلام : ستر (پوشاندن) و نصیحت در خلوت، نه افشاگری و ملامت است.

 

النبی ﷺ فرمود:

«من سترَ مسلمًا ستره اللهُ يومَ القيامة»

(هر کس عیب مسلمانی را بپوشاند، خدا در روز قیامت عیب او را می‌پوشاند).

 

این یعنی وظیفه ما ستر و کمک است، نه افشای گناه و قضاوت.

 

و این همان مرز باریک و راه حل طلایی اسلام در روابط انسانی است که خداوند با تشبیه برادران خطاکار یوسف به ۱۱ ستاره آن را به زیبایی برایمان بیان کرده است.

 

گردآوری : محمد نادری

1404/06/10

error: Content is protected !!